ΑΡΑΤΟΣ-Παρατηρησιακή Αστρονομία Σαλαμίνας - Οι καταπληκτικές Λυρίδες

Η ετήσια ανοιξιάτικη βροχή μετεώρων, οι λεγόμενες ¨Λυρίδες¨ θα συμπληρώσουν την ομορφιά του νυκτερινού Ουρανού σας με μερικά φαντασμαγορικά ….πυροτεχνήματα, που θα ξεπηδούν ξαφνικά στον ουρανό πριν από το πρωί του Σαββάτου. Με ελάχιστες παρεμβολές από τη Σελήνη, οι συνθήκες είναι ιδανικές για την παρακολούθηση του φαινομένου.

Το ακτινοβόλο σημείο (radiant) των Λυρίδων ανατέλλει νωρίς κατά της στις 10 μ.μ., αλλά πιθανότατα θα δείτε περισσότερα μετέωρα μόλις θα ανεβεί πολύ ψηλότερα (Το ακτινοβόλο σημείο) στον ουρανό πριν από την αυγή.

Διάγραμμα: Sky & Telescope

Πάντα μου άρεσε αυτός ο συγκερασμός των λέξεων «Απριλιάτικη βροχή μετεώρων» και της ανοιξιάτικης βροχής που συντελεί στην επιστροφή των γνωστών ανοιξιάτικων αγριολούλουδων-αναφέρει ο συντάκτης του άρθρου Bob King.

Έχουν περάσει τρεις μήνες από τις Τεταρτίδες του Ιανουαρίου, τη τελευταία μεγάλη βροχή μετεώρων, έτσι νομίζω, ότι είμαστε πλέον έτοιμοι για μια ακόμα …Ουράνια παράσταση. Εάν το πρωί του Σαββάτου (22 Απριλίου) ο ουρανός είναι τελικά ξάστερος, μπορεί κάποιος παρατηρητής να δει μεταξύ 10-20 μετέωρα ανά ώρα κάτω από σκοτεινούς, και χωρίς φεγγάρι ουρανούς.

Το ακτινοβόλο σημείο (Radiant) βρίσκεται ανατολικά κοντά στον αστερισμό του Ηρακλή, στα σύνορα με τον αστερισμό της Λύρας, όπου και θα ανατείλει από τον ανατολικό ουρανό τα μεσάνυχτα τοπική ώρα. Η καλύτερη θέαση του φαινομένου θα πραγματοποιηθεί μεταξύ 2 π.μ. και την Ηώ (αυγή) του Σαββάτου όταν ο αστερισμός του Ηρακλή ανυψωθεί ψηλά στο νότο. Να περιμένετε μια μικρή Σεληνιακή παρέμβαση που θα επηρεάσει κάπως το σκοτεινό παρασκήνιο του ουρανού σας – Η Σελήνη θα βρίσκεται σε αύξουσα φάση (Μηνίσκος - waning crescent) και δεν θα ανυψωθεί παρά λίγο πριν από την έναρξη του πρωινού λυκόφωτος.

Ο αστροναύτης Don Pettit φωτογράφισε ένα μετέωρο Λυρίδας, καθώς αναφλέγεται στην ατμόσφαιρα της Γης σε αυτό το πλαίσιο (καρέ) από ένα βίντεο που έφτιαξε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στις 22 Απριλίου του 2012. Η περιοχή Florida Keys και η ανατολική ακτογραμμή της περιοχής Gulf Coast είναι ορατή στα δεξιά της εικόνας. Εικόνα: ΝΑΣΑ

Παρά τη θέση του ακτινοβόλου σημείου της, οι Λυρίδες είναι συνδεδεμένες ανέκαθεν με τον αστερισμό της Λύρας, λόγω της οπτικής κυριαρχίας του αστέρα Βέγα (α της Λύρας), και της αρχικής φύσης των περιγραμμάτων (εικονικών ορίων) των αστερισμών. Για αιώνες, όπου τα όρια ενός αστερισμού τελείωναν, και ξεκινούσαν τα όρια ενός άλλου αστερισμού το όλο θέμα υπόκεινται σε διαλεύκανση και ερμηνεία, κατόπιν διενέξεων ως προς τα όρια κάποιου αστερισμού.

Οι Λυρίδες λοιπόν ξεπηδούν φαντασμαγορικά από τον ουρανό αρκετά κοντά στη Λύρα, και επειδή το ακτινοβόλο σημείο τους είναι κοντά στον αστερισμό της Λύρας πήραν το όνομά τους από τον αστερισμό αυτό. Αν η βροχή αυτή των μετεώρων για κάποιο λόγο ήταν ορατή μετά από την εποχή που η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έθεσε συγκεκριμένα σύνορα στους αστερισμούς, δηλαδή το 1930, θα τις ονομάζαμε…Ηρακλείδες !

Ο Robert Lunsford της Αμερικανικής Εταιρείας Μετεώρων προβλέπει ότι το φετινό …¨ντους¨ από τα μετέωρα αυτά  θα κορυφωθεί γύρω στις 8 το βράδυ (17 UT) στις 22 Απριλίου. Δεδομένου ότι είναι 8 το πρωί (1 μ.μ. EDT / 10 π.μ. PDT), οι βορειοαμερικανοί παρατηρητές θα το δουν καλύτερα στην ώρα ή δύο πριν από την αυγή το Σάββατο. Για πολλούς από εμάς, αυτό είναι κάπου μεταξύ 3 και 5 μ.μ. Απλά ελέγξτε την τοπική ώρα ανατολής και υπολογίστε περίπου τρεις ώρες πριν για να έχετε την καλύτερη ώρα θέασης του φαινομένου.

Μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε το φαινόμενο το πρωί σε κάθε πλευρά της κορύφωσής του (μέγιστο) , αν και τα ποσοστά θέασης των μετεώρων ανά ώρα σταδιακά θα μειωθούν. Όπως και οι περισσότερες βροχές μετεώρων, οι Λυρίδες προέρχονται από υπολείμματα κομητών, στην περίπτωση αυτή των Λυρίδων η Γη διέρχεται από τα υπολείμματα του κομήτη Θάτσερ (Thatcher) (C / 1861 G1), ο οποίος εκτελεί μια τροχιά γύρω από τον Ήλιο που διαρκεί 415 έτη. Η Γη διασταυρώνει τη τροχιά της με το μονοπάτι του κομήτη στα τέλη Απριλίου κάθε έτους, και γι’ αυτό προκύπτουν αυτά τα μετεωρικά …πυροτεχνήματα.

Στην παραπάνω κινούμενη εικόνα, που δημιουργήθηκε από τον Ian Webster χρησιμοποιώντας στοιχεία από τον Peter Jenniskens, δείχνει ότι η Γη διασταυρώνεται με τη ροή των μετεώρων που σχετίζονται με τον Κομήτη Θάτσερ (Comet Thatcher C / 1861 G1) στις 22 Απριλίου του τρέχοντος έτους. Μπορείτε να εξερευνήσετε αυτή τη διαδραστική απεικόνιση καθώς και άλλες απεικονίσεις για άλλες παρόμοιες βροχές μετεώρων στον ιστότοπο: meteorshowers.org. Απλά κάντε κλικ με το κουμπί του ποντικιού του υπολογιστή σας, και χρησιμοποιήστε τον τροχό κύλισης για να διαφοροποιήσετε την απόσταση και την προοπτική.

Η μέση ταχύτητα ενός μετεώρου Λυρίδας είναι 48 Χιλ / Δευτ. (30 μίλια / δευτερόλεπτο ή 108.000 μίλια/ώρα). Μια επαφή με την ατμόσφαιρα μας σε αυτή την ταχύτητα εξατμίζει το κομμάτι του κομήτη (που ονομάζεται μετεωροειδές). Καθώς το σωματίδιο διασχίζει τον αέρα, αφήνει ένα γραμμικό ίχνος διεγερμένων και ιονισμένων μορίων αέρα.

Μια στιγμή αργότερα, όταν κάθε μόριο επιστρέψει στην «χαλαρή» του κατάσταση, απελευθερώνει ένα φωτόνιο φωτός. Η συνδυασμένη εκπομπή δισεκατομμυρίων φωτονίων δημιουργεί την προσωρινή φωτεινή δέσμη που ονομάζουμε μετέωρο. Εάν οι φωτεινές δέσμες αυτές συνεχίζουν να λάμπουν για αρκετά δευτερόλεπτα ή και περισσότερο, αναφέρονται ως ¨βροχή μετεώρων¨.

Οι μικροί αυτοί σπόροι από δημητριακά είναι μια πολύ κοντινή προσέγγιση με το μέγεθος των σωματιδίων που συνήθως δημιουργούν τα μετέωρα που βλέπουμε στην ατμόσφαιρα μας. Εικόνα: J. Kelly Beatty (S & T)

 Είναι εύκολο να παρακολουθήσετε το φαινόμενο αυτό. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να κοιτάξετε ψηλά. Βρείτε όσο το δυνατόν μια σκοτεινή θέση μακριά από την άμεση λάμψη των φώτων του δρόμου ή της αυλής σας (φωτορύπανση) . Ανοίξτε μια αναδιπλούμενη καρέκλα, χαλαρώστε ξαπλώνοντας αναπαυτικά, και μπείτε κάτω από μια κουβέρτα ή ένα υπνόσακο για να κρατηθείτε σχετικά ζεστοί. Υποθέτοντας ότι είστε έξω όταν το ακτινοβόλο σημείο είναι ψηλά στον ουρανό, στραφείτε νοτιοανατολικά ή νότια, αν και η αλήθεια είναι ότι οποιαδήποτε κατεύθυνση και να πάρετε θα είναι κατάλληλη. Θα ξέρετε ότι βλέπετε μια Λυρίδα, εάν το ίχνος που αφήνει πίσω του το μετέωρο που βλέπετε βρίσκεται προς την κατεύθυνση των αστερισμών του Ηρακλή και της Λύρας.

Αυτή η ακολουθία εικόνων δείχνει μια πύρινη μπάλα Λυρίδας στις 21 Απριλίου του 2015. Οι Λυρίδες είναι μία από τις παλαιότερα γνωστές βροχές μετεώρων.

Εικόνα: NASA all-sky camera / Bill Cooke / MSFC

Οι Λυρίδες είναι γενικά ¨γρήγορες¨ και φωτεινές - περίπου τόσο γρήγορες όσο οι Περσίδες - και όχι μόνο παράγουν φωτεινές ουρές, αλλά και περιστασιακά και φωτόσφαιρες.

Είναι επίσης επιρρεπείς σε εκρήξεις όταν η Γη συμβαίνει να περάσει από μία πυκνή νηματοειδή περιοχή από συντρίμμια ενός κομήτη. Το πιο πρόσφατο, και πλούσιο σε αριθμό μετεώρων ανά ώρα φαινόμενο συνέβη το 1982, όταν καταγράφηκαν στην κορύφωση του φαινομένου (μέγιστο) 90 μετέωρα ανά ώρα. Το 1803, ο αριθμός αυτός ξεπέρασε τα 500 ανά ώρα!

Καθώς λοιπόν χαλαρώνετε το Σάββατο, απολαμβάνοντας ένα ουράνιο…ντους από τις ετήσιες βροχές μετεώρων του  Απριλίου, να ξέρετε ότι είστε μέλος σε μια μακρά σειρά παρατηρητών του ουρανού, οι οποίοι είναι ενθουσιασμένοι με τις Λυρίδες από τότε που καταγράφηκαν για πρώτη φορά από Κινέζους αστρονόμους πάνω από 2.700 χρόνια πριν.

Από τον : Bob King 

Πηγή

Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα μπλε γράμματα)

Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.

Για διορθώσεις, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com